„Mnemotechniki jako skuteczny sposób uczenia się”
(oprac. mgr Dorota Suchocka, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Rabce-Zdroju)
- Mózg
Mózg człowieka jest najdoskonalszym urządzeniem, przewyższającym możliwości wszystkich komputerów.
Mózg składa się z 2 półkul połączonych ciałem modzelowatym. Każda z półkul odpowiada za inne działania umysłowe.
Półkula lewa odpowiada za funkcje językowe - mówienie, czytanie, pisanie, znajomość ortografii, liczb. Rozumie tylko dosłowne znaczenie pojęć. Pamięta fakty, imiona, daty, numery. Dokonuje operacji logicznych i analitycznych.
Prawa półkula zapamiętuje informacje w postaci wyobrażeń i obrazów. Skupia się na całości, a nie na szczegółach. Odpowiada za uzdolnienia artystyczne i marzenia senne.
Najbardziej efektywne wykorzystanie pracy mózgu jest wówczas, gdy obie półkule są w jednakowym stopniu zaangażowane. W rzeczywistości jednak jedna z półkul dominuje nad drugą. Jest to między innymi efekt systemu edukacyjnego, który główny nacisk kładzie na logikę.
- Rodzaje pamięci
- pamięć krótkotrwała - ograniczona pojemność (szacuje się na około 5-9 elementów), nowe elementy wypychają starsze, które ulegają zapominaniu lub przenoszone są do pamięci długotrwałej,
- pamięć długotrwała – ograniczone tempo kodowania informacji, czas przechowywania elementów w pamięci długotrwałej oraz jej pojemność jest praktycznie nieograniczona.
- Cechy charakterystyczne pamięci
- efekt pierwszeństwa – najlepiej pamiętane fakty, nazwy, pojęcia, które były przyswajane na samym początku procesu uczenia się,
- efekt świeżości – najlepiej pamiętane fakty, nazwy, pojęcia, które były przyswajane na końcu procesu uczenia się.
- Reguły skutecznego zapamiętywania
Techniki skutecznej nauki bazują na tworzeniu wyobrażeń, które apelują do prawej półkuli mózgowej.
Wykorzystujemy wszystkie zmysły, starajmy się nie tylko coś zobaczyć w naszej wyobraźni ale także usłyszeć, poczuć smak, zapach i dotyk.
3 główne zasady zapamiętywania:
Nasze wyobrażenia nie muszą być logiczne, ważne by były:
1/ wyraźne – kolor, kształt, wielkość,
2/ niezwykłe – zaskakujące,
3/ dynamiczne – musi się dziać.
Dodatkowe zasady zapamiętywania, które ułatwią przyswojenie materiału:
1/ humor,
2/ mnogość elementów,
3 pomniejszenie-powiększenie elementów,
4/ odniesienie do „ja” – „ja” jako bohater lub świadek wydarzeń,
5/ pozytywne emocje.
- Mnemotechniki
Mnemotechnika to sztuka ułatwiająca zapamiętanie za pomocą środków nie mających bezpośredniego związku z treścią i sensem tego, co ma być zapamiętane lub ułożenia go w żartobliwe formuły, itp.
Aby mnemotechnika była skuteczna, muszą być spełnione dwa warunki:
- obraz musi być niezwykły - niezwykłe informacje przykuwają uwagę i są zapamiętane automatycznie;
- obraz musi być plastyczny, ,,żywy”- odczuwany wszystkimi zmysłami.
PAMIĘĆ= OBRAZ+ AKCJA
Dlaczego warto znać mnemotechniki?
Głównym argumentem jest ich niewiarygodna skuteczność, która pozwala w ciągu kilku sekund zapamiętać bardzo skomplikowaną informację na dowolnie długi czas.
- Wybrane mnemotechniki
- Metoda łańcuszkowa
Mnemotechnika dająca nieograniczone możliwości zapamiętania dowolnego szeregu elementów na tak długo, jak tylko chcesz.
Ta mnemotechnika służy głównie do zapamiętywania różnych informacji umieszczonych w postaci szeregu (inaczej: łańcucha – stąd jej nazwa), przy czym zupełnie obojętne jest, czy każda z tych informacji będzie w jakiś logiczny sposób powiązana z poprzednią, czy też nie.
Poszczególne elementy do zapamiętania należy za pomocą skojarzeń połączyć w określoną całość (kojarząc każdy element danego szeregu z następnym), czyli barwną historyjkę, na którą składają się wszystkie poszczególne skojarzenia.
Łańcuch rozpoczynamy od kotwicy. Elementy łańcucha łączymy parami, a połączenia są zgodne z zasadami skutecznego zapamiętywania.
Łańcuch może służyć do zapamiętania np. listy zakupów, wyrazów z dana trudnością orograficzną, dopływów rzeki, utworów napisanych przez jakiegoś pisarza, bogactw naturalnych kraju itp.
- Technika słów zastępczych
Technika ta ułatwia uczenie się języków obcych i innych trudnych wyrazów. Polega na zamianie obco brzmiących słów na obrazy - szukamy słowa podobnie brzmiącego do tego, które chcemy zapamiętać, ważne aby zaczynało się tą samą sylabą. Czasami wyraz trzeba podzielić słowo na kilka części – obrazów, które ze sobą łączymy i łączymy je także ze znaczeniem wyrazu który chcemy się nauczyć,.
Przykłady:
Słowo hiszpańskie armario (szafa) Słowo klucz: armata
Wyobraźmy sobie, że armata wyjeżdża z szafy, pamiętając o powtarzaniu sobie w myśli hiszpańskiego brzmienia tego słowa.
Troposfera Słowa klucze: tropem – sera.
Wyobraźmy sobie tropiciela, który chce zdobyć żółty ser z dziurami. Nie jest łatwe zadanie, obiegł całą kulę ziemską i nigdzie nie zdobył tego przysmaku. Udało mu się zdobyć trop sera w atmosferze. Okazało się, można go spotkać na wysokości wysokość 7-9 km nad biegunami lub nad równikiem na wysokości 15 - 18 km. (Jednocześnie powtarzamy w myśli oryginalne brzmienie tego słowa.)
- Haki
Świetnie nadają się do zapamiętania informacji w odpowiedniej kolejności a następnie przypominania ich sobie błyskawiczne na wyrywki.
Haki służą do zapamiętania np. władców wg kolejności panowania, miast europejskich według wielkości, jezior według wielkości, wynalazków. Można także zapamiętać daty historyczne, nr telefonów, nr pin, itp.
Aby móc posługiwać się hakami pamięciowymi, trzeba na początku poświęcić trochę czasu na stworzenie skojarzeń cyfr z kolorowymi i nieco dziwnymi obrazkami. W zakresie od 1 do 10 cyfry kojarzy się z obrazem najbardziej przypominającym z wyglądu daną cyfrę.
Przykładowe haki (efekt pracy na warsztatach):
0 – pisanka 1- świeca 2 – łabędź 3 – ptak 4 – krzesło 5 – hak
6 – wisienka 7 – kosa 8 – bałwan 9 – okulary 10 – rycerz (1 – miecz 0 - tarcza)
Bibliografia:
- Buzan T., „Pamięć na zawołanie, Łódź: 2018
- Buzan T., „Rusz głową,, Łódź: 2018
- Materiały szkoleniowe ze szkolenia „Mądrzej, szybciej, lepiej – mnemotechniki jako narzędzie skutecznej nauki w pracy z uczniami, MNODN, Kraków 2011